Phóng tuyến đường xuyên qua Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa

 

Ai nói đúng?? Ai nói sai ??

*************

Khoảng lặng nơi Nghĩa trang Nhân dân Bình An

(TNO) - Sau 38 năm kể từ ngày chiến tranh kết thúc, chúng tôi đến nghĩa trang Nhân dân Bình An ở thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương hay còn được biết đến với tên gọi nghĩa trang quân đội Biên Hòa thời Việt Nam Cộng hòa. Gần hai vạn ngôi mộ, chỉ một số là có người thân thăm viếng.

Một buổi sáng tháng 4.2013, theo xa lộ Hà Nội chúng tôi đến thăm Nghĩa trang Nhân dân Bình An. Ngã ba đường vào nghĩa trang mang tên: Thống Nhất - 30 Tháng 4 như gợi lên một bước ngoặt của lịch sử dân tộc. Nghĩa trang rộng khoảng 25 ha, ít người viếng nên càng trở nên mênh mông.

“Đoàn tụ”

Tại khu I, mộ phần trung sĩ Trần Văn Tám vừa được xây mới. Đây là khu đất dành cho những quân nhân tử trận năm 1970. Khi đó, chị Trần Hồng Nga (ngụ Q.4, TP.HCM) chỉ mới 3 tuổi. Hình ảnh về người cha đã mất của chị chỉ còn loáng thoáng trong ký ức; lúc đó chị còn quá nhỏ để hiểu hết nỗi đau mất cha.

Nghe mẹ kể lại, khi cha mất được vài ngày thì gia đình mới nhận được giấy báo tử. Rồi chiến tranh, loạn lạc, cả nhà chỉ còn biết cách lập bàn thờ, thắp nén nhang cúng giỗ ông hằng năm mà không ai biết được thân xác ông nằm đâu.

Chị Trần Hồng Nga bên mộ phần của người cha Trần Văn Tám sau nhiều năm thất lạc

Cậu chị Nga, cũng là một quân nhân, khi tử trận thì được thông báo chôn cất tại nghĩa trang này. Hằng năm, thỉnh thoảng chị cùng gia đình người cậu vẫn lên đây tảo mộ. Một điều chị không ngờ đến đó là mộ phần của cha chị cũng đang nằm đây, cách ngôi mộ người cậu không xa. Thời gian đằng đẵng trôi để rồi trước Tết Quý Tỵ 2013, một cách tình cờ, chị gặp ông Đỗ Ngọc Ẩn (hay còn gọi là chú Út, 73 tuổi), người coi sóc mộ phần trong nghĩa trang.

Chú Út từng là một người lính thuộc Tiểu đoàn 6, Thủy quân lục chiến (VNCH) đóng tại rừng Sác, Cần Giờ. Khi đất nước thống nhất, khoảng năm 1977-1978 về nhà không việc gì làm, chú Út “bén duyên” với nghĩa trang này. Ông dọn dẹp mộ phần, hương khói, rồi hướng dẫn thân nhân tìm kiếm. Công việc gắn với ông suốt từ đó đến nay. 

Nhiều người không biết đến nghĩa trang này đâu chú ơi. Ai cũng nghĩ đã bị giải tỏa hoặc chuyển đến nơi nào rồi. Gia đình tôi là số ít tìm được mộ người thân của mình. Mọi chuyện đã qua rồi, tất cả đã nằm xuống, các chú có viết báo thì viết cụ thể rõ ràng để người thân họ biết mà tìm đến Chị Trần Hồng Nga

Trong cuộc gặp gỡ tình cờ, chị Nga đã nói tên tuổi, năm mất của cha mình cho chú Út để ông tìm giúp. Thông thạo, quen thuộc đường đi nước bước tại đây, mỗi ngày chú Út ra dò tìm từng hàng mộ nhỏ để rồi trước Tết, ông có tin cho chị Nga. Sau bao năm, chị Nga cảm thấy an ủi phần nào khi làm tròn chữ hiếu. Hôm đó, cả nhà sau khi hỏi han kỹ ban quản trang về chuyện có giải tỏa, di dời gì hay không, đã quyết định lập mộ, dựng bia.

Hôm chúng tôi đến, vợ chồng chị Nga cùng hai đứa con gái đang đứng bên mộ phần khang trang của cha mình. Đó là ngày đầu tiên gia đình chị lên nhận bàn giao ngôi mộ mới. Tròn 43 năm ngày trung sĩ Trần Văn Tám tử trận, gia đình ông đã được “đoàn tụ”. Không chỉ thắp nhang cúng lễ cho cha, chị Nga còn phân công các con thắp nhang, đặt lễ vật lên những phần bia mộ không người viếng xung quanh.

“Nhiều người không biết đến nghĩa trang này đâu chú ơi. Ai cũng nghĩ đã bị giải tỏa hoặc chuyển đến nơi nào rồi. Gia đình tôi là số ít tìm được mộ người thân. Mọi chuyện đã qua rồi, tất cả đã nằm xuống, các chú có viết báo thì viết cụ thể rõ ràng để người thân họ biết mà tìm đến”, chị Nga nhắn nhủ.

Đã bớt hoang vắng

Hôm đó, ngoài gia đình chị Nga, người vui nhất có lẽ là chị Phan Kim Liên (51 tuổi, ngụ Q.4, TP.HCM). Là hàng xóm và nghe chị Nga chỉ dẫn, chị Liên cũng nhờ chú Út tìm mộ. Chính hôm đó, chú Út đã dẫn chị Liên đến đúng mộ phần của người anh hai tên Phan Văn Thành (tử trận ngày 24.4.1973).

Mộ phần ông Thành hoang tàn, tấm bia phai mờ theo thời gian, chỉ còn lại vài dòng tên tuổi, ngày tháng mất và tên thánh. So sánh từng cái đều trùng khớp, chị Liên rưng rưng gọi điện về báo tin cho gia đình.

Ông Đỗ Ngọc Ẩn (chú Út) nói rằng: “người đã nằm xuống thì không còn phân biệt bên này bên kia” Một góc Nghĩa trang Nhân dân Bình An

Ở phía xa, một gia đình từ Nha Trang đang bốc mộ người thân đưa về quê. “Nhiều người ở Quảng Trị vào đây bốc mộ đem về quê. Ở xa quá, nếu không cải táng thì phải 10-15 năm họ mới có dịp vào đây thăm viếng cha chú họ”, chú Út kể. Ngoài chị Liên, chị Nga cũng đã giới thiệu và giúp cho nhiều gia đình cùng xóm với mình biết đến nghĩa trang này và tìm được mộ phần người thân. Theo lời chú Út thì hơn 30 năm gắn bó ở đây, ông đã giúp cho hàng ngàn trường hợp tìm được mộ phần người thân.

Theo trí nhớ của chú Út, nghĩa trang được lập vào ngày 17.6.1968 khi mộ phần của một người lính vô danh ở Gò Vấp được chuyển về đây. Đến tháng 3.1975, những mộ phần cuối cùng được lập và tồn tại đến bây giờ. “Mộ nào xây trước đó thì còn có bia ghi tên họ rõ ràng, càng gần 1975 thì đa số được dựng vội, chỉ là một nấm đất lạnh lẽo”, chú Út cho biết.

Theo thống kê trước đây của chế độ VNCH thì toàn bộ nghĩa trang có khoảng 16.000 ngôi mộ, nhưng theo lời chú Út thì phải có đến khoảng 25.000 - 26.000 và trong đó số mộ vô chủ chiếm rất nhiều. Tại đây, còn có khu mộ dành cho các tướng lĩnh của VNCH ngày trước, đa phần đều đã được bốc. Theo lời chú Út, thì cách đây chừng 5-6 năm, vợ của Đại tướng VNCH Đỗ Cao Trí cũng đã tìm đến đây để bốc mộ của ông. Tại nơi đây, có một ngôi mộ được chỉnh trang, cải tạo tươm tất, nhưng bia mộ đã không còn ghi cấp hàm trong quân đội VNCH của người chết.

 Một gia đình đang tiến hành bốc mộ người thân về quê

Nghĩa trang Nhân dân Bình An từ mấy năm qua đã được giao cho
chính quyền địa phương quản lý

Trong ký ức của chú Út, trước đây khu này gần như bị bỏ hoang và rất ít bóng người. Khoảng 5-6 năm nay, nghĩa trang được xây lại, dựng tường bao bọc, trồng cây phủ bóng mát, tình hình an ninh trật tự ổn định và người thân của những người nằm xuống tại đây đã bắt đầu tìm đến. “Có nhiều người tìm đến cũng là mong mỏi lớn nhất của tôi”, chú Út nói.

Trời trưa, hửng nắng. Nghĩa trang như bớt âm u, hoang vắng khi có thêm nhiều toán thợ hồ vào để xây cất, làm mộ mới. Hàng ngàn ngôi mộ vô chủ không biết chừng nào sẽ có thân nhân tìm đến? Chúng tôi lại nhớ đến lời nhắn nhủ của chị Nga.

Kể từ sau ngày 30.4.1975, nghĩa trang quân đội Biên Hòa được giao cho Quân khu 7 thuộc Bộ Quốc phòng quản lý. Tháng 11.2006, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ký Quyết định số 1568/QĐ - TTg chuyển khu nghĩa trang sang sử dụng vào mục đích dân sự. Hiện nay nghĩa trang được đổi tên thành Nghĩa trang Nhân dân Bình An do Công ty Công trình công cộng thị xã Dĩ An quản lý (trực thuộc UBND thị xã Dĩ An). Quyết định "dân sự hóa" nghĩa trang quân đội Biên Hòa này khi đó được dư luận đánh giá như một bước đi đầy ý nghĩa của công cuộc hòa giải, hòa hợp dân tộc. Ở bài viết sắp tới, chúng tôi sẽ cung cấp câu trả lời rõ ràng: Có hay không việc giải tỏa một phần Nghĩa trang Nhân dân Bình An?

Nghĩa trang Nhân dân Bình An có bị giải tỏa?

(TNO) - Thông tin về việc mở đường ảnh hưởng tới một phần nghĩa trang Bình An, trước đây là nghĩa trang Biên Hòa thuộc Quân đội VNCH, khiến nhiều người lo ngại. Thanh Niên Online đã gặp những người có quyền quyết định để làm rõ vấn đề.

Ông Phạm Tấn Phát - Trưởng ban Quản lý Nghĩa trang Nhân dân Bình An - cho biết nghĩa trang này có từ năm 1968 với diện tích khoảng 25 ha. Hiện nay, còn khoảng 18.000 ngôi mộ hiện hữu.

Do thời gian sau 1975, nhiều ngôi mộ đã được người thân bốc cốt mang về quê nhà an táng, nên theo ông Phát, số ngôi mộ thực chất có cốt vào khoảng 16.000. Trong đó, có khoảng trên 5.000 ngôi mộ có bia, tên nhưng không thấy người đến nhận, thăm viếng. Số ngôi mộ bị mất bia, tên cũng khá nhiều, khoảng 6.000.

Người dân đến viếng mộ người thân tại Nghĩa trang Nhân dân Bình An - Ảnh: Đỗ Trường

Giải thích về số ngôi mộ hiện hữu, ông Lê Ngọc Thuận, Phó trưởng ban quản lý nghĩa trang, cho biết sau ngày 30.4.1975, nghĩa trang được giao lại cho một đơn vị quân đội quản lý. Đến năm 2007, nghĩa trang được giao lại cho địa phương là UBND thị xã Dĩ An. UBND thị xã Dĩ An giao lại cho Công ty công trình công cộng Dĩ An quản lý, công việc chủ yếu là bảo vệ, cắt tỉa cây xanh, diệt cỏ, vệ sinh…

“Trong quá trình chuyển giao và sau ngày thống nhất, có những ngôi mộ được người dân mang cốt về quê hương chôn cất, khi đào đất lên thì tạo thành những ụ đất bên cạnh ngôi mộ cũ. Thời gian và mưa nắng xói mòn, những ụ đất này có hình thù giống như ngôi mộ. Do đó, khi tiếp nhận rà soát, thống kê để tu bổ, quản lý thì chúng tôi không thể thống kê hết vì không dám chắc dưới những ụ đất đó có cốt hay không”, ông Thuận nói.

UBND tỉnh Bình Dương không quy hoạch tuyến đường đi qua Nghĩa trang Nhân dân Bình An. Việc đo vẽ, cắm mốc trước đây là do ở địa phương thực hiện không đúng. Tôi đã chỉ đạo UBND thị xã Dĩ An dẹp bỏ hết những cái đó Ông Lê Thanh Cung - Chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương

Ông Nguyễn Hữu Trí - Giám đốc xí nghiệp công trình công cộng nghĩa trang thị xã Dĩ An - cho biết hiện nay nghĩa trang đã được quy hoạch lại, phân ra thành 8 khu được đánh dấu theo thứ tự chữ cái A, B, C để thuận tiện cho thân nhân đến tìm kiếm, tôn tạo, chăm sóc mộ. Ở mỗi khu mộ đã được xây dựng một bàn thờ chung và ở tượng đài chính cũng được xây một bàn thờ mới.

Phía bên trong và xung quang tượng đài, phóng viên nhận thấy chính quyền đã cho trồng hoa, cây kiểng theo hình thức công viên.

“Không có quy hoạch con đường đó”

Thời gian qua, nhiều gia đình có mộ người thân nằm trong Nghĩa trang Nhân dân Bình An lo ngại việc chính quyền địa phương quy hoạch tuyến đường đi ngang qua một phần Nghĩa trang Nhân dân Bình An. Nếu tuyến đường này được thực hiện sẽ phá vỡ một phần khuôn viên nghĩa trang, ảnh hưởng đến hàng trăm ngôi mộ.

Một số thông tin cũng cho rằng quy hoạch tổng thể của UBND thị xã Dĩ An đến năm 2020 có quy hoạch tuyến đường vành đai đi qua nghĩa trang nối thành phố Thủ Dầu Một (Bình Dương) hiện nay với tuyến metro Suối Tiên - TP.HCM. Tuyến đường có chiều dài khoảng trên 1 km (theo hình cong) đi qua một phần Nghĩa trang Nhân dân Bình An. Ở đoạn đầu và cuối, tuyến đường đi vòng vào một phần nghĩa trang ôm vòng sát với tuyến đường hiện có. Ở đoạn cong nhất thì tuyến đường băng ngang qua một phần nghĩa trang.

Từ những lo ngại của người có mộ người thân nằm trong Nghĩa trang Nhân dân Bình An, phóng viên Thanh Niên Online đã phản ánh với chính quyền địa phương. Làm rõ vấn đề này, theo tìm hiểu của phóng viên, vào năm 2009, UBND huyện Dĩ An (hiện nay thị xã Dĩ An) thực hiện quy hoạch kinh tế - xã hội chung của Dĩ An (quy hoạch tổng thể theo định kỳ 5 năm một lần, nếu quy hoạch tiếp theo sẽ được điều chỉnh tiếp). Trong quy hoạch tổng thể đó, UBND huyện Dĩ An có đề xuất quy hoạch tuyến đường vành đai đi qua Nghĩa trang Nhân dân Bình An. Một vị lãnh đạo ở Bình Dương cho biết: “Đến nay, đã hơn 5 năm, có nghĩa là quy hoạch đã đến thời hạn điều chỉnh, quy hoạch lại và trong quy hoạch mới thì không có tuyến đường này. Vấn đề là một số việc đo vẽ, cắm mốc trước đây của quy hoạch cũ mà còn để đến nay là thiếu sót của địa phương”.

Nhiều ngôi mộ có bia ghi rõ thông tin về người chết - Ảnh: Đỗ Trường

Chiều 27.4, trả lời phóng viên qua điện thoại, ông Lê Thanh Cung - Chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương - cho biết: “UBND tỉnh Bình Dương không quy hoạch tuyến đường đi qua Nghĩa trang Nhân dân Bình An. Việc đo vẽ, cắm mốc trước đây là do ở địa phương (huyện Dĩ An cũ - PV) thực hiện là không đúng. Tôi đã chỉ đạo UBND thị xã Dĩ An dẹp bỏ hết những cái đó. Vấn đề này tôi cũng đã trả lời Thông tấn xã Việt Nam, Bình Dương không có quy hoạch con đường đó”, ông Lê Thanh Cung khẳng định.

Thực tế, ngày 23.4, phóng viên có mặt tại Nghĩa trang Nhân dân Bình An thì các công nhân đã dọn dẹp hết những cọc mốc được cắm trong quá trình đo vẽ trước đây, trả lại hiện trạng nguyên vẹn cho khuôn viên nghĩa trang.

Thuộc thẩm quyền địa phương Trao đổi với Thanh Niên Online, Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Hồng Trường cho biết, dự án đại lộ Đông Tây do Bộ phê duyệt quy hoạch tổng thể tỷ lệ 1/2.000. Tuy nhiên, quy hoạch chi tiết 1/500 do địa phương chịu trách nhiệm phê duyệt. Liên quan đến tuyến đường vành đai Đông Tây nối thành phố mới Bình Dương với tuyến Metro Suối Tiên - TP.HCM đi qua khu vực có nghĩa trang nói trên, ông Trường cho biết không nắm được thông tin chi tiết, vì Bộ chỉ chịu trách nhiệm phê duyệt quy hoạch tổng thể. “Khi triển khai thực hiện cụ thể, cắm mốc giải phóng mặt bằng địa phương vẫn có thể được điều chỉnh, miễn là đảm bảo quy hoạch tổng thể chung”, ông Trường nói. Mai Hà